Đọc Vị Bất Kỳ Ai: Đọc được nhân cách ở sâu bên trong 1 người

Mỗi người trong chúng ta đều có một “Thế giới” của riêng mình, một nơi mà không phải ai cũng có chìa khóa để mở cánh cửa đó ra và bước vào. Có người đó là một cánh đồng xanh mướt đầy hương lúa non và ngập tràn ánh sáng ấm áp, có người lại là một đại dương sâu thẳm và tối tăm,... Chính vì vậy, hôm nay tôi muốn giới thiệu tới các bạn một chìa khóa bí mật để khi bạn thật sự muốn bước vào “Thế giới” đó, mở cánh cửa ra và đến gần hơn với "Nhân cách thực sự" của người mà bạn quan tâm, muốn hiểu và cảm nhận những gì họ đã trải qua.

Thực ra trưởng thành là quá trình không vui và đầy hứa hẹn như tôi nghĩ, chúng ta có thể tự đi đến những nơi chưa từng đặt chân, mặc những bộ quần áo mình thích, đi tới bên người mình yêu quý,... Nhưng hình như người ta lại quên nói với đứa trẻ đó là trưởng thành rồi cũng là lúc phải tự có trách nhiệm với lựa chọn và hành động của bản thân, là không được thể hiện quá nhiều cảm xúc ra bên ngoài để bị nắm bắt, là phải hiểu cho người khác, là phải gói bớt cái tôi cá nhân lại, là phải hòa mình vào tập thể, giúp đỡ những người xung quanh,... Có lẽ như cũng chính vì vậy mà nội tâm của một người không còn đơn giản là những gì nó thể hiện ra, là cảm xúc họ bộc lộ mà bị dấu vào bên trong, để bảo vệ chính mình, để “lớn”, để là một người trưởng thành cả về ngoại hình và nội tâm như tiêu chuẩn xã hội.

Vậy nên cuốn Đọc vị bất kỳ ai của tiến sĩ David J. Lieberman mà tôi sẽ phân tích ở đây sẽ trả lời cho chúng ta cách cảm xúc điều tiết hành động, từ những điều nhỏ nhất đến cả thứ mà họ cố giấu đi, che đậy hay cụ thể như ánh mắt lo sợ để bạn có thể “đọc vị” được tâm trí người đó và hiểu họ từ đó có những quyết định khôn khéo hơn trong hành động hoặc lời nói.

Đôi nét về tác giả sách Đọc Vị Bất Kỳ Ai

Tiến sĩ David J. Lieberman sinh năm 1950, ông là một tác giả ưu tú, một bác sĩ tâm lý người Mỹ được trao tặng nhiều giải thưởng danh giá cũng như những nghiên cứu về mối quan hệ giữa con người, về hành vi cảm xúc được hội đồng quốc tế đánh giá rất cao. Không những vậy mà tác giả còn được xem là một trong số ít những chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực này và xuất bản những cuốn sách cực kỳ thành công, thuộc top best seller của tờ New York Times. Bên cạnh đó, tác giả cũng rất tích cực tham gia các chương trình có độ phủ sóng cao để truyền tải, cung cấp thêm những kiến thức, nghiên cứu về tâm lý học, về sự điều khiển hành vi hay nhìn nhận người khác khách quan hơn dựa trên những đánh giá có tính khoa học, sự bộc lộ tình cảm qua cử chỉ, hành vi.

Cho tới thời điểm hiện tại, tiến sĩ Lieberman đã có riêng cho mình một sự nghiệp riêng về viết sách và những “đứa con tinh thần” xuất sắc của ông gồm 6 cuốn, được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác nhau và phát hành ở các nước trên thế giới. Và ở đây, cuốn Đọc vị bất kỳ ai là nổi trội nhất, và hầu như những người có hứng thú với tâm lý học hoặc quan tâm về cảm xúc dường như đều đã đọc qua và rất tâm đắc cuốn sách này.

Đôi nét về cuốn sách Đọc Vị Bất Kỳ Ai

Cuốn Đọc vị bất kỳ ai là một điểm dựa tinh thần cực kì vững chắc cho tôi khoảng thời gian cuối năm lớp mười hai, khi bị bủa vây bởi áp lực, mệt mỏi của thi cử thì tôi đã đọc nó. Đây dường như mở ra cho tôi một cách cửa hoàn toàn mới, bước vào cảm xúc của người khác cũng như hiểu chính những bất an, lo lắng và tình cảm đang diễn ra xáo trộn trong chính con người mình. Hay nói một cách lém lỉnh, tác phẩm Đọc vị bất kỳ ai của nhà văn Lieberman như một cậu bé tinh nghịch, dắt bạn lẩn trốn vào những khu rừng huyền bí, là thế giới nội tâm của người khác, cùng bạn khám phá ra những nơi sâu thẳm, những điều mà họ chưa bao giờ nói lên thành lời nhưng lại khao khát tột cùng cho sự thấu hiểu, lắng nghe và sẻ chia. Cuốn sách không phải đáp án chung cho tất cả mọi người vì mỗi chúng ta là một cá thể riêng biệt, sự phát triển, suy nghĩ và cảm xúc cũng khác nhau rất nhiều. Nhưng nó sẽ cho chúng ta một cái cần câu, một cách để gieo xuống dòng nước những gợi ý để câu được những “con cá” thích miếng mồi ấy, như kiểu sẽ mở khóa những tâm hồn đồng dạng, cùng tần số với chúng ta hoặc thậm chí không có thu hoạch gì cụ thể thì cũng là một trải nghiệm những thứ mới mẻ.

Không những vậy, cuốn sách này còn là những minh chứng điển hình cho nghiên cứu ở phương pháp S.N.A.P - cách đánh giá, phân tích sơ bộ tính cách, tâm lý của một người trong phạm vi giới hạn để không là người đó khó chịu. Đặc biệt đây là phương pháp dựa trên những phân tích khoa học hành vi về tâm lý chứ không đơn thuần là ở khía cạnh ngôn ngữ hình thể hay suy đoán, trực giác nào.

Tải sách miễn phí: Đọc Vị Bất Kỳ Ai AZW3

Chính vì vậy mà nội dung của nó được sắp xếp như một bài trình bày nghiên cứu hành vi nhỏ, không quá cứng nhắc nhưng lại mang một logic rất hoàn hảo để chúng ta đọc và cảm nhận, tiếp thu những kiến thức một cách hiệu quả và hứng thú nhất qua hai phần chính. Đầu tiên là những phương pháp giúp bạn “đọc vị” người khác một cách nhanh chóng như đặt mình vào người ta để hiểu cảm xúc, tâm lý của họ khi tiếp nhận trường hợp hay môi trường mà bạn muốn hiểu sâu hơn. Còn ở phần hai là những luận điểm, những nghiên cứu cũng như những phân tích sâu hơn, cần nhiều thông tin và sự quan sát tỉ mỉ. Từ đó mà giúp bạn vẽ ra được hồ sơ tính cách tương đối chi tiết và học cách phán đoán những suy nghĩ, cảm xúc của họ trong những bước đi tiếp theo của người đó. Và hai mảng nội dung này sẽ được cụ thể hóa qua mười lăm chương dưới đây:

Phần 1- Bảy câu hỏi cơ bản

• Chương 1: Liệu đối phương có đang che giấu điều gì?
• Chương 2: Dấu hiệu tán thành hay phản đối.
• Chương 3: Liệu đối phương có thực sự tin tưởng?
• Chương 4: Mọi chuyện có thực là như vậy?
• Chương 5: Đo mức độ quan tâm.
• Chương 6: Đồng minh hay kẻ phá hoại.
• Chương 7: Đọc vị cảm xúc.

Phần 2 - Kế hoạch, quá trình ra quyết định

• Chương 8: S.N.A.P không dựa trên tính cách
• Chương 9: Màu sắc cơ bản của suy nghĩ
• Chương 10: Suy nghĩ về những điều chúng ta hành động
• Chương 11: Ảnh hưởng của lòng tự trọng
• Chương 12: Anh ta có lòng tự trọng
• Chương 13: Thăm dò lòng tự trọng
• Chương 14: Ba loại tính cách
• Chương 15: Nghệ thuật và khoa học tìm hiểu tính cách.

Khi đọc những chương này chúng ta có thể liên tưởng đến một cô gái đang “lên kế hoạch” tìm hiểu và đi vào “tâm trí” anh ấy một cách bài bản và vô cùng logic, thông minh. Chính vì vậy, chúng ta cùng đi tìm câu trả lời xem liệu cô ấy có thành công với “kế hoạch” này của mình không?

Cảm nhận cá nhân về cuốn sách Đọc Vị Bất Kỳ Ai

Liệu đối phương có che dấu điều gì không?

“Người ta ngây ngất trước sự hào nhoáng, mê mẩn trước sự bóng bẩy, nhưng chỉ rơi nước mắt trước sự giản dị tự đáy lòng.” - Nguyễn Ngọc Tư

Thực ra từ trước đến nay, cách cũ kỹ nhất nhưng vẫn luôn hiệu quả và được sử dụng nhiều nhất khi thực sự muốn thân thiết, thấu hiểu hay gắn bó với ai đó thì vẫn là sự chân thành nguyên thủy nhất từ trong chính trái tim của chúng ta, như ai đó đã từng nói: “Dù anh ấy có lạnh lùng, nhạt nhẽo đến đâu nhưng khi trong lòng là tình cảm ấm áp dành cho em thì lạnh mấy cũng tan, nhạt mấy cũng sâu sắc, tinh tế”. Vậy nên khi chúng ta muốn biết thêm thông tin, muốn tìm hiểu sâu hơn hoặc hơn nữa là mở ra bí mật mà người ta đang cố ý che dấu thì khi hỏi trực tiếp không mang lại câu trả lời chân thật thì hoặc là bỏ qua nó hoặc tìm đường vòng, gián tiếp tìm hiểu điều đó qua các thông tin, sự việc, biểu hiện mà chúng ta tỉ mỉ quan sát được.

Tuy nhiên để khách quan nhất thì tôi nghĩ vẫn nên so sánh cả ba cách xem mặt lợi và hại như thế nào để từng trường hợp, mỗi người có lựa chọn và cách giải quyết khác nhau.

Đầu tiên là câu hỏi trực tiếp. Vấn đề ở đây phụ thuộc và người kia đánh giá thứ mà bạn muốn biết có khiến người ta khó chịu hay không. Đơn giản nhất là điều tế nhị, họ ngại không nói hoặc chưa tìm được thời điểm thích hợp để nói thì đây là bước mang lại hiệu quả nhất. Tuy nhiên thường thì trường hợp này khá ít khi xảy ra. Nó sẽ thiên về loại sau, là khi người ta đã muốn giấu giếm điều đó đi, là thứ không tốt đẹp hoặc thậm chí là tệ thì khi bạn hỏi trực tiếp sẽ làm họ càng lo lắng, bật lên công tắc phòng vệ và làm mọi cách để né tránh, đẩy câu hỏi đi theo hướng khác và bạn không những không có thông tin mình mong muốn mà còn khiến họ không thoải mái khi nói chuyện, chia sẻ với bạn những chuyện sau đó nữa. Đúng là “Không trộm được gà còn mất nắm thóc”

Cách thứ hai là bỏ qua, làm như không có chuyện gì và cố quên nó đi, người ta không muốn cho mình biết thì mình cũng kệ, khỏi thắc mắc. Dù vẻ bề ngoài là vấn đề được vứt ra phía sau, không ảnh hưởng đến bạn nữa nhưng những suy nghĩ rồi suy diễn trong đầu cứ chạy mòng mòng và với trí tưởng tượng phong phú như một biên kịch Hàn Quốc với một nghìn lẻ một thứ cẩu huyết và xấu xí thì bạn sẽ càng bực bội, bị nó quấy nhiễu nhiều hơn. Quay lại kết quả, nếu là bạn, bạn còn muốn thực hiện cách này không?

Và cách thứ ba mặc dù bề ngoài có vẻ là mất nhiều thời gian, tâm tư nhất nhưng nó lại cho bạn kết quả rõ ràng nhất, câu trả lời cụ thể nhất từ những sự việc đã xảy ra chứ không phải là vật lộn với mớ suy nghĩ tiêu cực trong đầu bạn. Một ví dụ đơn giản mà hầu như ai cũng đã từng nghe hoặc trải qua đó chính là nghi ngờ người yêu mình. Mà nếu là con gái thì điều đó càng đáng sợ hơn. Cô ấy sẽ đi kể cho hội bạn thân nghe về suy đoán của mình, sẽ khóc lóc, than thở và rồi sẽ nhận được lời khuyên kiểu: “Chia tay đi, tồi thế mà vẫn cứ chịu được.”,... Sau đó, trong đầu cô ấy lại bảy bảy bốn chín cái kịch bản anh ta nói dối mình để đi xem phim với em này, trả lời tin nhắn chậm vì đang gọi điện thoại cho em kia,... Có một sự thật là chúng ta cứ bắt đầu óc làm việc mệt mỏi thay vì tự tay chân đi đến nơi để tìm hiểu rõ ràng. Trong trường hợp này, nếu cô gái bình tĩnh hỏi người yêu: “Sao hôm nay anh chưa qua đón em?, Sao em nhắn anh chưa trả lời?, Anh đi đâu sao không báo cho em một tiếng để em đỡ lo?” thì câu chuyện sẽ khác. Ở đây chúng ta không xét đến việc anh ta tệ và “cắm sừng” người yêu mà là thực sự bận đi làm, bận đi sửa xe hay đơn giản là điện thoại hết pin. Lật ngược lại vấn đề, tất cả sẽ có kết quả mà bạn mong muốn nếu như bạn đứng dậy và từng bước tìm hiểu nguyên nhân tại sao lại như vậy chứ không phải ngồi đó với những ngổn ngang, lo lắng, bất an và suy nghĩ trong đầu.

Bạn thân hay kẻ thù? Ai mới là người tổn thương bạn nhất

Tiếp đó, một bài học mà tôi cực kì ấn tượng là ở chương sáu, nhà văn có trích dẫn từ William Blake (1757-1827) nhắc đến: “ Tha thứ cho kẻ thù bao giờ cũng dễ hơn tha thứ cho bè bạn”.

Điều này đúng đến mức đáng sợ và khi tôi nhìn lại mới giật mình sao có thể chính xác đến như vậy. Thực ra tôi nghĩ là chính bản thân mình hay bất cứ ai, tâm lý đối với kẻ thù, đối thủ của mình vẫn luôn là cực kỳ cảnh giác, cố gắng để mạnh hơn họ, che dấu thật kỹ yếu điểm và chắc chắn luôn dùng tất cả ưu thế của mình để trấn áp đối phương dù ở khía cạnh tình cảm hay thậm chí trong thi đấu, ở cả học tập. Tôi tự nhận mình là người rất tham vọng và khi đã xem ai là đối thủ để nỗ lực, phát triển để vượt qua người đó thì tôi luôn xù gai nhím của mình lên, vận dụng hết tất cả kiến thức, kĩ năng chuyên ngành để tranh luận, hùng biện và bảo vệ luận điểm của mình cũng như bản vệ chính cái tôi của bản thân vậy. Tuy nhiên với bạn bè thì sao? Điều này càng rõ ràng nhất là đối với những người bạn thân. Họ là người chúng ta tin tưởng, chia sẻ mọi buồn vui, những câu chuyện, cảm xúc nhỏ nhặt hằng ngày nhất đến sự ảnh hưởng của họ đến những quyết định của chúng ta. Cớ vậy mà thử nghĩ mà xem, người mà hiểu con người mình như một quyển sách, nhìn thấy điều gì khiến ta khóc, bao bọc ta khi ta yếu mềm, tổn thương nhất lại phản bội và khiến ta đau khổ, tuyệt vọng trong bàng hoàng đến ngỡ ngàng. Điều này thực sự là trải nghiệm tệ hại nhất trong đời mà tôi mong không ai trong các bạn phải trải qua.

Ở đối thủ, tâm lý chung là chúng ta thù ghét, đối đầu với nhau nên chuyện giả sử mình có khó khăn hay yếu kém thì đó là điểm mà họ dựa vào để phản công, để công kích ta nhằm đạt lợi thế, đó là điều hiển nhiên, mà dù ở trường hợp nào cũng dễ dàng bắt gặp và đối mặt. Vậy nên chẳng có lý do gì khiến ta bận tâm cả. Còn khi mà lợi ích cả hai bên hài hòa, bạn dành được phần bạn mong muốn, tôi đạt được mục tiêu tôi đề ra, không còn xung đột về lợi ích thì việc bắt tay trở thành bạn đồng hành, hỗ trợ lẫn nhau cùng đi lên là điều không hiếm gặp. Nếu hỏi có dễ dàng bỏ qua cho những sự công kích, phản bác của người đó dành cho mình hay không thì có lẽ tôi sẽ cười và gật đầu. Nhưng với người bạn thì câu chuyện lại hoàn toàn khác. Người hiểu ta từng trải qua tổn thương gì, vụn vỡ đến trăm mảnh ra sao nhưng lại chính tay cầm mảnh thủy tinh ấy cứa vào vết sẹo cũ đến rỉ máu thì nỗi đau không chỉ một chốc lát mà nó như chẳng thể ngừng chảy ra từ vết thương xấu xí chồng chất đó. Và thực sự dù có chết đi thì cũng chẳng ai muốn tha thứ cho kiểu người như vậy cả.

Cuốn sách nhẹ nhàng mở ra những vấn đề tưởng chừng rất đơn giản, đời thường nhưng khiến tôi thực sự phải gật đầu tâm đắc là tại sao có thể tinh tế và đúng đến từng chi tiết nhỏ như vậy. là một người từng bị trầm cảm mức độ nhẹ, tôi hiểu việc bộc lộ cảm xúc, hiểu người khác và mong muốn người ta cũng thấu hiểu cho nỗi đau, sự khổ sở của mình đến nhường nào. Tuy nhiên nhà văn Nam Cao cũng đã từng nhận định trong một tác phẩm của ông: “Một người đau chân có lúc nào quên được cái chân đau của mình để nghĩ đến một cái gì khác đâu? Khi người ta khổ quá thì người ta chẳng còn nghĩ gì đến ai được nữa. Cái bản tính tốt của người ta bị những nỗi lo lắng, buồn đau ích kỷ che lấp mất...”. Bởi vậy mà học cách nói chuyện với bản thân, hiểu chính mình rồi mới có thể mở lòng đón nhận người khác, tìm hiểu và cảm thông cũng như đặt mình vào vị trí của người ta để suy nghĩ, để xem tại sao người ta lại có hành động như thế.

Sắc màu suy nghĩ:

Cuối cùng, điều đọng lại trong tôi nhiều nhất đó chính là tác giả Lieberman chia suy nghĩ ra thành các gam màu sắc, để chúng ta có cái nhìn khái quát nhất, dễ nhận định nhất về người khác, về những thứ đang diễn ra trong đầu họ ở chương 9 điển hình như lòng tự trọng ( mức độ yêu bản thân và độ giá trị hạnh phúc mà anh ta tự cảm nhận được) hay Mức độ hứng thú (mức mà họ quan tâm đến cuộc trò chuyện, tình huống) và ở giữa là Sự tự tin - mức độ cảm thấy sự toàn vẹn và hiệu quả của một người trong chính tình huống nhất định họ trải qua.

Vậy nên mới nói, để hiểu chính bản thân mình đã khó, hành trình tìm về với cái tôi nguyên thể nhất đã khó mà bây giờ lại là hiểu và biết lý do tại sao người khác suy nghĩ, hành động như vậy lại càng khó hơn. Tuy nhiên hiện nay, sự hiểu và “đọc vị” người khác đã trở thành những môn học và xu thế của xã hội, để quảng bá sản phẩm đánh đúng vào thị hiệu người dùng, vào sự tò mò và tâm lý của họ đã trở thành một miếng bánh cực kì có sức hút với những ngành như Marketing, Truyền thông,.. Việc này có điểm tích cực nhưng cũng không thể phủ nhận những cái xấu. Hay một khía cạnh khác là nhiều người lợi dụng việc hiểu tâm lý người khác, thâu tóm suy nghĩ của họ, thao túng tâm lý để lừa gạt hoặc cướp đoạt tài sản. Đây không phải chuyện lạ nhưng hiện tại ngày càng nhiều người, tổ chức đa cấp lợi dụng điều này trục lợi. Đây không chỉ là hành vi đáng lên mà còn khi chiếm đoạt, lừa gạt, chiếm đoạt tài sản thì đã liên quan đến pháp luật và xử lý.

Lời kết

Qua những lần mà mình đọc cuốn sách này cũng như những bài học rút ra được thì cuốn Đọc vị bất kỳ ai là một trong những tiền đề để mình tìm hiểu sâu hơn về lĩnh vực Tâm lý học. Mặc dù cuốn sách không quá dày, không chứa đựng quá nhiều nội dung kiến thức chuyên môn, nghiên cứu sâu nhưng lại là những thứ mà mỗi người trong chúng ta dù ở cương vị nào cũng thực sự cần. Đó là cách để đánh giá cảm xúc của người khác, đó là lựa chọn tìm hiểu lý do tại sao bằng con đường hiệu quả nhất, là cách thuyết phục mang lại tỷ lệ thành công nhất, là cách đặt lòng tin ở đâu, cách độc lập về tình cảm, không dựa dẫm cảm xúc vui, buồn, hạnh phúc của mình và một cá nhân nào cả mà đó phải là do chính mình lựa chọn và tạo ra.

Thực sự mong những người đọc của tôi sẽ tìm cho mình một “khu vườn” riêng, nơi đầy hoa tươi cỏ xanh, nơi có ánh nắng chan hòa và những người bạn thân thiết ghé thăm chứ không phải là một hang núi tối tăm và lạnh lẽo. Chúc bạn tìm được nơi tâm hồn bạn thuộc về, những người xứng đáng với sự chân thành, tình cảm ấm áp của bạn và thấu hiểu lẫn nhau, có những người bạn đồng hành lâu dài.

Thân ái.

Tóm tắt bởi: Ngọc Anh - Bookademy